سنگ آهک چیست؟ انواع سنگ آهک

انواع سنگ آهک بر پایه کربنات کلسیم است؛ که معمولا در سراسر جهان یافت می‌شود. خاصیت‌های بی‌شمار آن باعث شده در تاریخ  از ساخت‌وساز تا صنایع غذایی چون تصفیه قند و… به کار گرفته شود. برای شناخت انواع سنگ آهک  با کربنات خورشید همراه باشید!

 

سنگ آهک چیست؟

تقریبا ۱۰ درصد سنگ‌های رسوبی زمین، از آهک تشکیل شده‌اند. گستردگی آن در سراسر جهان، کاربردش را افزایش داده و با اهداف گوناگونی – از مصالح ساختمانی و راه سازی تا افزودنی‌های شیمیایی در کشاورزی و صنایع غذایی  – در خدمت بشر بوده است.

بیشتر از ۵۰٪ سنگ آهک، کربنات کلسیم است. معمولا رنگ روشنی دارد و با توجه به نحوه تشکیل، شاید فسیلی از موجودات زندهٔ حاوی کربنات کلسیم (همچون مرجان‌ها) در آن یافت شود. همچنین شرایط شکل گیری، در ساختار سنگ آهک نیز تاثیر گذار است. به‌ طوری که در شکل دانه‌ای، توده‌ای (شبیه به یک حباب نامنظم)،کریستالی یا آواری در می‌آیند.

از آنجایی که کلسیم کربنات موجود در این سنگ با اسید هیدروکلریک برای تولید حباب واکنش نشان می‌دهد، آزمایش اسید را می‌توان معتبرترین آزمایش میدانی برای اطمینان و شناسایی سنگ آهک در نظر گرفت.

مکان و نحوه تشکیل سنگ آهک

کلسیت، دولومیت و آراگونیت انواع کانی‌های موجود در سنگ آهک هستند. اما اینها از کجا آمده‌اند؟!

آهک سنگی رسوبی است. بنابراین بیشتر در کف دریا تشکیل می‌شود؛ جایی که مواد غنی از کربنات کلسیم انباشته شده‌اند. کلسیم کربنات ممکن است منشا آلی، شیمایی یا آواری داشته باشد. اگرچه موجودات دریایی مانند خزه‌سانان، مرجان‌ها، زنبق دریایی، صدف‌ها و جلبک‌های میکروسکوپی در تشکیل سنگ آهک نقشی پر‌ رنگ‌تری دارند.

 

سنگ آهک بیولوژیکی

آب‌های دریایی آرام، شفاف، گرم و کم عمق، پذیرای بیشتر سنگ‌های آهک در جهان می‌باشند. این محیط محدوده‌ای‌ست که گیاهان دریایی مورد نیاز، به راحتی رشد می‌کنند و پس از مرگ به توده رسوبی سنگ‌های آهک می‌پیوندند.

سنگ‌هایی که از این طریق شکل می‌گیرند را آهک بیولوژیکی می‌نامند. فسیل‌ها در بیشتر مواقع بیانگر منشا آنها هستند. اگرچه در برخی مواقع جریان‌ها، موجودات زنده یا تبلور مجدد باعث می‌شود منشا سنگ ناپیدا بماند.

 

سنگ آهک شیمایی

برخی از سنگ آهک‌ها با رسوب مستقیم کربنات کلسیم از آب‌های دریایی شیرین تشکیل می‌شوند. فراوانی سنگ آهک‌های شیمایی کمتر از نوع بیولوژیکی است. اما این فرایند در ایجاد سنگ‌های بیولوژیکی نیز نقش کوچکی دارد و بخشی از آنها را پوشش می‌دهد.

 

سنگ آهک‌های تبخیری

استالاکتیت (Stalactite)، استالاگمیت (Stalagmite) و دیگر تشکیل‌های غاری نمونه‌هایی از سنگ آهک تبخیری می‌باشند. ممکن است در غارها، قطره‌های آبی که از شکاف‌ها لغزیده و بر زمین فرود می‌آیند، در همان جا تبخیر شوند.

بدین ترتیب کربنات کلسیم موجود در آن به ایجاد آهک می‌انجامد. همچنین ممکن است قطرات به زمین ریخته و آنجا تبخیر شوند. در این صورت نیز استالاگمیت‌ها از کف غار رو به بالا رشد می‌کنند.

سنگ «تراورتن» معروف‌ترین نمونه از این گونه می‌باشد. سنگ «توفا» نیز در اثر تبخیر چشمه آب گرم یا در ساحل دریاچه‌ها ایجاد می‌شود.

 

مهم‌ترین منابع سنگ آهک ایران و جهان

امروزه بسیاری از محیط‌های تشکیل دهنده سنگ آهک فعال هستند. دریای کارائیب، اقیانوس هند، خلیج فارس، خلیج مکزیک و اطراف جزایر اقیانوس آرام در مجمع الجزایر مالزی از محل‌های اصلی شکل‌گیری آهک در سطح جهان می‌باشند.

براساس گزارش مرکز آمار ایران، حدود ۱۷ میلیارد تن ذخیره معدنی سنگ آهک در ایران وجود دارد. یعنی بیشتر از ۶۵٪ ذخایر معدنی ایران، از آهک تشکیل شده‌اند. کیفیت بالای آهک ایران باعث شده که کارخانه‌ها با فاصله‌های کمی از یکدیگر ساخته شوند.

بدین ترتیب معادنی همچون پیر بکران در اصفهان، پهلوان آباد در نیزار قم و چندین معدن آهک در قزوین، خوزستان، کرمان، لرستان و فارس تمامی نیازهای ایران و کشورهای همسایه‌ را برآورده می‌سازند.

 

انواع سنگ آهک

طبقه بندی‌های حقیقی سنگ آهک برای افراد غیرمتخصص (در موضوع زمین شناسی) پیچیده و گیج کننده است. به‌طوری که این سنگ‌ها را می‌توان زمانی به عنوان «آهک» روانه بازار ساخت و در زمان و مکان دیگری به عنوان «مرمر» به مشتری فروخت.

ظرافت‌هایی که برای انواع سنگ آهک و درجه‌های گوناگون آن در نظر گرفته می‌شوند، معمولا فراتر از دغدغه‌های مسئولین تعمیر و نگهداری، مدیران پروژه‌ها یا حتی معمارهایی‌ست که مسئولیت نگهداری از بناهای تاریخی را برعهده دارند. اگرچه این توانایی در شناخت انواع سنگ آهک در دستان کارشناس‌های ویژه، امری ضروری برای یافتن باکیفیت‌ترین آهک‌ها و ارائه محصولی مناسب به بازار می‌باشد.

معمولا تنوع کمی در ترکیب معدنی سنگ‌های آهک دیده می‌شود؛ اما از نظر بافت، گوناگونی زیادی دارند. هرکدام از این موارد نحوه تشکیل، ظاهر، خاصیت‌های فیزیکی و شیمیایی متفاوتی به خود گرفته‌اند. برخی از رایج‌ترین آنها عبارتند از:

 

گچ

بدون شک آشناترین نوع آهک می‌باشد. سنگی با دانه‌های ریز و رنگی روشن، که با رسوب اسکلت موجودات دریایی میکروسکوپی یا جلبک‌های دریایی شکل می‌گیرد.

در گذشته از تکه‌های گچ برای نوشتن روی تخته سیاه استفاده می‌شد، اما گچ‌هایی که امروزه برای نوشتن به‌کار می‌روند با افزودنی‌هایی برای بهبود عملکرد ساخته می‌شوند.

 

کوکینا

سنگ آهک «کوکینا» (coquina) معمولا بافتی شبیه ماسه داشته و از بقایای پوسته آهکی مرجان‌ها، نرم تنان و سایر بی‌مهرگان تشیل می‌شود. در این مدل مقدار کمی سیمان دانه‌های آهکی را به یکدیگر می‌چسبانند و دیگر مواد رسوبی در آن به‌ندرت یافت می‌شوند.

 

سنگ آهک کریستالی

نمونه‌ای از سنگ آهک که در معرض دگرگونی قرار گرفته است و بیشتر با نام «سنگ مرمر» شناخته می‌شود. در حقیقت آهک پس از قرار گرفتن در معرض گرما، فشار و فعالیت شیمایی دگرگون شده و سنگ مرمر شکل می‌گیرد.

اگر چشمانی تیز و ریزبین داشته باشید، دیدن شکاف‌هایی از کلسیت در زاویه‌های لوزی متقاطع، به راحتی امکان پذیر است. البته استفاده از ذره بین نیز آنها را آشکار می‌کند. این بلورها در ابتدا، اندازه میکروسکوپی داشته‌اند اما ادامه فعالیت تبلور باعث افزایش اندازه آنها شده است.

 

سنگ آهک دولومیتی

آهک دولومیتی سنگی‌ست که بیشتر از کلسیت تشکیل شده اما مقداری از آن نیز به دولومیت تبدیل گشته است. دانشمندان براین باورند که با قرار گرفتن سنگ‌های آهک در معرض آب‌های زیرزمینی غنی از منیزیم، کلسیت آن اصلاح می‌شود یا کلسیت به دولومیت تبدیل می‌گردد. این تغییر شیمایی ممکن است سنگ آهک را کاملا به دولومیت تغییر دهد یا اینکه بر مقداری از آن تاثیر گذاشته و «سنگ آهک دولومیتی» را ایجاد کند.

 

سنگ آهک فسیلی

در این نوع از سنگ آهک فسیل‌های آشکار و فراوانی از بی‌مهرگان دریایی و مرجان‌ها وجود دارد. پس اطلاعاتی از جمله محل ته نشینی و ناحیه زندگی (یا رسوب) موجودات زنده هم در خود جای داده‌اند.

 

سنگ آهک لیتوگرافی

سنگ‌نگاری یا لیتوگرافی، فناوری بود که به سرعت برای ایجاد آثار هنری، کشیدن نقشه‌ها و نمودارهای ناوبری، چاپ پوسترها، جلد کتاب و… به کار گرفته شد.

سنگ آهک لیتوگرافی نوعی بسیار متراکم، با دانه‌بندی بسیار ریز و یکنواخت است. تاریخچه استفاده از این سنگ در چاپخانه‌ها به چندصد سال پیش باز می‌گردد.

 

سنگ تراورتن

تراورتن از پرکاربردترین سنگ‌های آهک می‌باشد که برای تولید انواع کاشی و نمای ساختمان به کار گرفته می‌شود. اگر خالص باشد، سفید رنگ است؛ اما معمولا با مواد معدنی دیگری ترکیب شده و در رنگ‌های کرم، خرمایی، مایل به سبز یا قهوه‌ای و… یافت می‌شود. همچنین بیشتر مواقع شکل آن نواری است و حفره‌های بسیاری بر روی سطح آن به چشم می‌آیند.

 

سنگ توفا

توفا سنگی کم‌تراکم است که از رسوب کربنات کلسیم از چشمه‌های آب گرم یا سایر آب‌های سطحی خلق می‌گردد. از انجایی که مواد گیاهی در کربنات کلسیم رسوب کننده به دام می‌افتند، منفذهای زیادی در آن ایجاد می‌شوند. باوجود اینکه سنگ توفا ظاهری صخره‌ای و ناهموار دارد، در معماری و نمای ساختمان جلوهٔ خیره‌ کننده‌ای می‌یابد و پرکاربرد است.

 

چالش‌های استفاده از سنگ آهک

بیشتر چالش‌های استفاده از این سنگ در رابطه با نگهداری آن می‌باشد. این ماده نسبت به هوازدگی و رطوبت حساس است. به‌طوری که سنگ آهک به کار رفته در نمای ساختمان با قرار گرفتن در معرض فرسایش بادی و در طولانی مدت، ظاهر و استحکام خود را از دست می‌دهد.

دیگر عوامل همچون برف و باران، دما و آلاینده‌های جوی نیز بر روی آن اثر گذارند. باران – به ویژه هنگامی که با گازهای آلاینده در جو زمین ترکیب شده و آب اسیدی ایجاد کرده است – در بلند مدت باعث زوال سنگ می‌شود.  البته این تخریب‌ها معمولا به‌طور کلی نمای ساختمان را از بین نمی‌برند اما در جزئیات و بادقت قابل مشاهده‌اند.

 

سخن پایانی

آهک یکی از پرکاربردترین منابع در سطح ایران و جهان است. سنگ آهک و پودر آهک همواره با اهداف و شکل‌های گوناگونی مورد استفاده قرار می‌گیرند. حتی اگر کمی در محیط اطراف خود دقیق شویم، فراوانی آن را به چشم نیز می‌بینیم. در صورتی که شما عزیزان از مدیرهای صنایع یا کسب‌وکارهایی هستید که به آهک نیاز دارند، مفتخریم اعلام کنیم: ما در کربنات خورشید انواع مختلفی از آهک را با درجه کیفی عالی و قیمتی به‌صرفه ارائه نموده‌ایم؛ و آماده‌ایم تمامی نیازهای‌تان را برآورده سازیم.برای کسب اطلاعات بیشتر و یا خرید سنگ آهک با کربنات خورشید تماس بگیرید.